1.07 Solid solution
Solid solution betekent iets als ‘oplossing (of mengsel) van vaste stoffen’. Het gebeurt regelmatig, dat in een kristal 2 of meer verschillende elementen of moleculen voorkomen op dezelfde plek in het kristalrooster.
Een voorbeeld daarvan is wolframiet. De chemische formule hiervan luidt (Fe,Mn)WO4. Dit is een wolframaat (WO42-) met op de plekken van het (positieve) kation in het kristalrooster de ene keer een ijzer-ion (Fe2+) en de andere keer een mangaan-ion (Mn2+). De komma tussen Fe en Mn in de formule geeft aan, dat de ijzer- en de mangaan-ionen substituten zijn van elkaar (waarbij in principe het meest voorkomende ion vooraan staat).
Zitten in het kristal (vrijwel) uitsluitend ijzer-ionen, dan noemt men het mineraal ferberiet (FeWO4, genoemd naar de Duitse amateur-mineraloog Moritz Rudolph Ferber). En met (vrijwel) alleen mangaan-ionen heet het hübneriet (MnWO4, genoemd naar de Duitse mineraloog Adolph Hübner).
Afb. 34: Van boven naar beneden ferberiet (uit Portugal), wolframiet (oxide) op matrix (uit Tsjechië) en hübneriet met kwartskristallen (uit Peru).
Spraakverwarring: er is nog een ander mineraal (met de chemische formule WS2), waarvoor in het Nederlands de naam wolframiet gebruikt wordt. Daarom wordt het eerstgenoemde mineraal gewoonlijk aangeduid met wolframiet (oxide) en het laatstgenoemde met wolframiet (sulfide).
In het Engels is deze verwarring er niet. De mineralen heten daar volgens de IMA resp. ‘wolframite’ en ‘tungstenite’ (tungsten is het Engelse woord voor wolfraam).
Omdat alle vormen van wolframiet een donkergrijze tot zwarte kleur hebben, is met het blote oog niet vast te stellen met welk van de drie je te maken hebt. Een chemische analyse is daartoe noodzakelijk.
Solid solutions komen veelvuldig voor. In het vervolg zullen we ze daarom vaker tegenkomen.