2.15 Flora en fauna
Versteend hout
Hout kan alleen ‘verstenen’ in een zuurstofarme omgeving, b.v. doordat het bedolven is onder een ondoorlatende laag lava of klei. Indien er wel zuurstof aanwezig is wordt het hout n.l. afgebroken (opgegeten) door bacteriën.
Het resultaat van dit versteningsproces kan zo ongeveer elke kleur hebben, maar kenmerkend is, dat je de structuur van het hout blijft zien.
Afb. 1, 2 en 3: Diverse stukken versteend hout.
Versteend hout wordt op veel plaatsen in de wereld gevonden. Er bestaan zelfs hele versteende bossen.
Tijdens het proces, dat miljoenen jaren kan duren, worden de organische moleculen vervangen door anorganische moleculen. Vaak is dat kwarts, die ‘verontreinigd’ is met wat er verder in de omgeving aanwezig is. De hier afgebeelde exemplaren komen vooral uit Madagaskar en Indonesië.
Afb. 4: Dit forse ei van versteend hout weegt 4½ kg en heeft prachtige kleuren. Afkomstig uit Madagaskar
Afb. 5: Deze jumbo van versteend hout is bijna even zwaar als het ei hiernaast. Afkomstig uit Madagaskar.
Barnsteen
In deze categorie valt wellicht ook barnsteen (Engels: amber). Dit is versteende hars van bomen.
Heel veel barnsteen komt uit het Baltische gebied, incl. de Russische enclave Kalinigrad (vroeger het Duitse Königsberg). De vondsten waren zo rijk, dat de Russische tsaar Peter de Grote een barnsteenkamer had in zijn paleis in St.Petersburg.
In WO II hebben de Duitsers de barnsteenpanelen gestolen. Ze zijn nooit teruggevonden, met als gevolg dat er allerhande verhalen de ronde doen over hun verblijfplaats.
Inmiddels is de barnsteenkamer gereconstrueerd en te bezichtigen.
Afb. 6: De 'barnsteenkamer', zoals deze er oorspronkelijk uitzag. (Bron: https://gowiththevlo.nl/)
De meeste barnsteen is goudgeel van kleur. Uit o.a. Indonesië komt echter ook blauwe barnsteen.
Afb. 7: Een paar stukjes barnsteen met een prachtige goudgele kleur.
Regelmatig zijn er insecten ingesloten in barnsteen. Dit verhoogt de waarde.
'Copal' is jonge, nog niet geheel uitgeharde barnsteen.
Micro-organismen
Stromatolieten behoren tot de oudste fossielen op aarde. Ze ontstaan in water door de groei en de stofwisseling van micro-organismen en bestaan gewoonlijk uit laagjes kalksteen. Omdat de micro-organismen koolzuur aan het water onttrekken, wordt dit minder zuur en slaat calciumcarbonaat neer als kalk.
Afb. 8: Dit is een klein stukje stromatoliet van c.a. 3 bij 2 cm.
De oudste stromatolieten zijn ongeveer 3,7 miljard jaar oud. Ter vergelijking: de Aarde is c.a. 4,57 miljard jaar oud.
In 1956 vond men in West-Australië verrassend genoeg stromatolieten, die nog groeien. Later werden op meer plekken levende stromatolieten gevonden.
Afb. 9: Levende stromatolieten-kolonie in Lake Thetis, Australië. Bron: Wikipedia.
Afb. 12 (rechts): Dit soort bollen van fossiel koraal wordt verkocht als ‘kambaba-jaspis’. Afkomstig uit Madagaskar.
Koraal
Koraal bestaat uit kleine diertjes, die kalksteenskeletten maken, welke uit kunnen groeien tot koraalriffen.
Afb. 10: Stukje fossiel koraal.
Er bestaan maar liefst 4600 soorten koraal. Helaas worden veel koraalriffen bedreigt door vervuiling en opwarming van de oceanen.
Afb. 11: Arachnophyllum uit West-Sahara.
Arachnos betekent ‘spin’ en phyllum ‘blad’. De naam heeft waarschijnlijk te maken met de spinnenwebachtige tekeningen op het oppervlak. Een andere naam is het toepasselijke ‘hersenkoraal’.
Afb. 13: Deze bol van fossiel koraal komt uit India.
Zeepokken
Dit is een kreeftachtig diertje, dat zijn kalkstenen huisje vastzet op alles, waarop dat maar mogelijk is, tot aan walvissen en zeeschildpadden toe.
Maar ook op schepen, die daardoor meer weerstand ondervinden, waardoor ze trager worden en meer energie verbruiken. Ze moeten daarom regelmatig schoongemaakt worden.
Afb. 14: Zeepokken.
Ondanks dat het algemeen beschouwd wordt als afval, heeft het zeker decoratieve waarde. Het was altijd voor een habbekrats te koop, maar laatst zag ik een exemplaar als hierboven (ok, misschien iets groter), waarvoor opeens vele tientallen euro's gevraagd werd. Niet intrappen!
Orthoceras
Dit is een uitgestorven prehistorische inktvis-achtige, waarvan de fossielen in grote getalen voorkomen. Soms met 20 bij elkaar op een grote plaat van 2 bij 1 m. Die van ons zijn wat bescheidener.
Afb. 15: Bij deze orthoceras-fossielen gaat het om afdrukken.
De weke delen van een orthoceras vergingen snel, wat er van over is gebleven is het exoskelet.
Afb. 16: Deze orthoceras-fossielen uit Marokko liggen bovenop een stuk rots.
Fossiele zee-egels
Zee-egels bestaan ook nu nog. In sommige landen zijn het zelfs lekkernijen, die rauw worden gegeten! Brrrr….
Afb. 17: Fossiele zee-egel.
Fossiele kever of trilobiet?
Afb. 18: Ik weet niet of dit een fossiele kever is of een trilobiet.
Ammonieten
zijn fossielen van een ondersoort van inktvissen die zo'n 65 miljoen jaar geleden zijn uitgestorven. De ammoniet had een spiraalvormige schelp die uit verschillende kamers was opgebouwd. Als het dier groter werd, bouwde hij een nieuwe kamer en verhuisde hij. Hij leefde telkens in de buitenste kamer en als hij zich verticaal wilde bewegen, dan scheidde hij gas uit waar hij de lege kamers mee vulde om zo de stijgkracht te kunnen regelen. (Bron: Wikipedia)
Afb. 19: Ruwe ammoniet.
Afb. 20: Deze ammoniet, die een doorsnede heeft van c.a. 10 cm, is geschuurd en gelakt.
Afb. 21: 'Geopaliseerde' ammoniet.
Afb. 22: Als je een ammoniet dwars doormidden zaagt, krijg je een gespiegeld paartje. In de 'vakjes' kun je kraaltjes o.i.d. bewaren.
Ammonieten zijn soms enorm groot. Er bestaan er zelfs met een doorsnede van maar liefst 2 meter!
Nog 2 soorten stenen met een organische oorsprong. Wij hebben ze niet, dus ik ben zo vrij geweest plaatjes kopiëren van de Knuffelsteen (www.knuffelsteen.nl).
Afb. 23 (links): Coproliet uit Madagaskar
Coproliet is versteende poep. Die hier links zou van een dinosaurus zijn. Die is dan minstens 65 miljoen jaar oud. Ook kun je schildpadpoep kopen van tussen de 34 en de 56 miljoen jaar oud. Voordeel: ze stinkt niet meer. :-)
Afb. 24 (rechts): Bol van versteend dinosaurus bot.
Ons dierentuintje
Op deze pagina enkele beeldjes van dieren, die uit mineralen geslepen zijn. Horen deze beeldjes thuis op deze pagina? Niet echt natuurlijk. Maar ik zet ze er toch bij. :-)
Afb. 25 (onder): Wolvenkop van agaat met bergkristal.
Afb. 26: Neushoorn van labradoriet uit Madagaskar.
Afb. 27: Olifant van labradoriet uit Madagaskar.
Afb. 28: Arendskop van agaat met amethist.