2.19 Silicaten deel 2
Neso-silicaten
Dit zijn silicaten met enkele silicium-tetraëders.
Granaten
hebben een kubisch kristalstelsel. Ze zijn genoemd naar de granaatappel, waarvan de zaden zouden lijken op granaatkristallen. Met een hardheid van 6½ - 7½ zijn de heldere exemplaren zeer geschikt om geslepen en als sieraad gebruikt te worden.
Afb. 2: Almandien-kristallen op matrix uit Oostenrijk.
De 6 soorten granaat zijn:
- Pyroop (Mg3Al2(SiO4)3, helderrood);
- Almandien (Fe2+3Al2(SiO4)3, bruinrood);
- Uvaroviet (Ca3Cr2(SiO4)3, groen);
- Spessartien (Mn2+3Al2(SiO4)3, oranje, rood en bruin);
- Andradiet (Ca3Fe3+2(SiO4)3, div. kleuren);
- Grossulaar (Ca3Al2(SiO4)3, o.a. groen).
Afb. 1: Forse almandien-bol.
Omdat niet elke verkoper aangeeft om welke soort het gaat, moet ik af gaan op de kleur.
Zo heb ik de exemplaren op afb. 1 en 2, met hun bruinrode kleur geclassificeerd als almandien.
De items op de foto hieronder lijken me pyroop te zijn, gezien de helderrode robijnachtige kleur. Maar ik kan er natuurlijk ook helemaal naast zitten. :-)
Afb. 3: Pyropen.
Afb. 4: Prachtig glimmende oranje spessartien-kristallen met rookkwarts-kristallen op matrix uit China.
Afb. 6: Zwarte melaniet-kristallen op matrix uit Marokko. De kubische kristalstructuur is hier goed te zien.
Melaniet (melanos is Grieks voor zwart) is een variant van andradiet. De zwarte kleur wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van titanium.
Uvaroviet is een tamelijk zeldzame chroom-bevattende granaat. Het exemplaar hiernaast kochten we op de openlucht edelstenen- en mineralenmarkt in Idar (zie 2.04).
Afb. 5 (links): Kleine smaragdgroene kristallen uvaroviet op matrix.
Olivijn
is de naam voor een solid solution: van forsteriet (Mg2SiO4) tot fayaliet (Fe2+2SiO4).
Een paar jaar geleden was er een Nederlandse wetenschapper op TV. Hij wist een oplossing voor het broeikaseffect: olivijn malen en uitstrooien. Dit veel voorkomende mineraal kan n.l. koolzuurgas aan zich binden. Waar hij de benodigde enorme hoeveelheden wilde uitstrooien zei hij niet. Sindsdien weinig meer van gehoord.
Afb. 8: Olivijn op matrix uit de Eifel in Duitsland.
Afb. 7: Het Papakolea-strand op Hawaï - Bron: www.bigislandguide.com
Papakolea, het groene strand.
De zandkorrels van Papakolea Beach bestaan bijna volledig uit het groene mineraal olivijn.
De nabijgelegen vulkaan Mauna Loa heeft 49.000 jaar lang olivijn-rijke lava uitgespuwd. Omdat as, glas, pyroxenen en andere mineralen, die in de lava zitten, zachter en lichter zijn dan olivijn, zijn deze door de zee meegenomen. Het olivijn is blijven liggen, waardoor de overheersende groene kleur op het strand is ontstaan.
(Bron: www.uniekestranden.nl)
[Omwille van de leesbaarheid heb ik bovenstaande tekst enigszins aangepast]
Kyaniet
In 2.01 staat een foto van een mooie grote geslepen kyaniet ‘free form’ met een overheersend groene kleur.
De meeste kyaniet is echter blauw, het mineraal ontleent er zelfs zijn naam aan (de naam is net als 'cyaan' afgeleid van het Griekse woord kyanos, dat 'blauw' betekent).
Afb. 9: De foto van deze prachtige aqua-kleurige ruwe kyaniet-kristallen op matrix moet je beslist even vergroten.
De chemische formule is Al2(SiO4)O. Naast blauwe en groene bestaat er ook witte, gele, oranje, roze en grijze kyaniet.
Afb. 11: Grijze kyaniet.
Afb. 10 (links): Deze prachtige diepblauwe kyaniet in op maat gemaakte standaard kochten we voor een hele redelijke prijs op Marktplaats.
Dumortieriet
Een andere blauwe steen is dumortieriet ((Al,Fe3+)7(SiO4)3(BO3)O3), genoemd naar de 19e eeuwse Franse paleontoloog Eugène Dumortier.
Vanwege de aanwezigheid van een BO3-groep worden dit soort mineralen ook wel borosilicaten genoemd.
Afb. 12: Ruwe dumortieriet op matrix.
Deze harde steen (7-8½ op de schaal van Mohs) is niet zo bekend en wordt daarom nog wel eens verward met sodaliet of lazuriet.
Afb. 13: Geslepen dumortieriet.
Chondrodiet
Het verpakken van mineralen voor verzending is een hele kunst, gezien de kwetsbaarheid van veel stukken. Meestal gaat het goed, maar de chondrodiet (Mg5(SiO4)2F2) hieronder kwam in 2 stukken aan. Na reclamatie stuurde de verkoper meteen een nieuw exemplaar.
Afb. 14: Geel-bruine chondrodiet-kristallen op matrix uit Zweden.
Poldervaartiet/olmiiet
De chemische formule van poldervaartiet (genoemd naar de Nederlandse petroloog Arie Poldervaart) is CaCa[SiO3(OH)](OH) en die van olmiiet CaMn2+[SiO3(OH)](OH). De twee mineralen zijn erg moeilijk van elkaar te onderscheiden.
Op Mindat.org wordt aangegeven, dat veel als poldervaartiet geclassificeerde exemplaren in werkelijkheid uit olmiiet bestaan. Wat betreft het exemplaar hieronder houd ik me daarom op de vlakte.
Afb. 15: Lichtbruin tot lichtroze poldervaartiet/olmiiet tussen 2 donkere lagen matrix. Afkomstig uit Zuid-Afrika.
Zirkoon
De chemische formule van zirkoon is Zr(SiO4).
Afb. 16: Een mooi Zirkoon-kristal.
Goed uit elkaar houden:
- Zirkonium is een element
- Zirkoon is een silicaat
- (Cubic) zirkonia is een namaak-diamant
Willemiet
Zoals reeds aangegeven in 1.03 is Willemiet genoemd naar de Nederlandse koning Willem I.
Onderstaande combinatie van mineralen is ooit gevonden in één (inmiddels gesloten) mijn in New Jersey (VS) en is dus redelijk zeldzaam.
Afb. 17: Rood-bruine willemiet (Zn2SiO4) met zwarte frankliniet (Zn2+Fe3+2O4) op witte zinkiet (ZnO) uit de VS.
Titaniet
Titaniet is een calcium-titanium silicaat met de chemische formule CaTi(SiO4)O.
Afb. 19 (rechts): Stauroliet uit Rusland. Dit is de andere zijde van het exemplaar, dat in 2.17 werd afgebeeld.
Afb. 18: Rechtsboven zitten donkergroene titaniet-kristallen op rutiel. Het lichter gekleurde materiaal is waarschijnlijk veldspaat. Afkomstig uit Marokko.
Stauroliet
kwam al aan de orde in 2.17.
